|
|
|
|
| Laatste update fons-vernooij.nl: 10 febuari 2024. |
 |
|
|
Economische noties |
| Actuele artikelen van Fons Vernooij
|
|
Overzicht van onderwerpen waar artikelen u artikelen van kunt downloaden |
|
|
|
Economische noties en misconcepten |
- Over het begrijpen van begrippen
Economische noties en misconcepten
(2015). Factor D. 33e jaargang, nummer 1.
In nummer 3 van de 32e jaargang van Factor D stonden twee artikelen met dezelfde ondertitel: "Over het begrijpen van begrippen". Dan moeten die twee artikelen wel iets met elkaar te maken hebben. Wat is het verband tussen 'Economische noties' en 'Conceptual change'? Wat is de betekenis van misconcepten in de vakdidactiek voor de economische vakken?
Mijn definitie van misconcept zou zijn: “Een misconcept is het oordeel van een deskundige dat iemand anders het concept (c.q. de grootheid) toepast op een manier die in de gegeven situatie niet correct is”. In andere woorden, een deskundige is van mening dat er een mis-fit bestaat tussen enerzijds de naam, de berekeningswijze en/of de eenheid die hoort bij een grootheid en anderzijds de economische notie die in de gegeven situatie van belang is. Het gaat dus om een driehoeksverhouding tussen de grootheid in gebruik, de economische notie en de situatie.
Conceptual change; 'Een kwestie van tijd?'
Over het begrijpen van begrippen
Marcel Hazewindus, Dick Sablerolle en Wim Vis.
(2014). Factor D. 32e jaargang, nummer 3.
- Economische noties
(2014). Factor D. Tweeëndertigste jaargang, nummer 3.
"Ach wat maakt het uit of er omzet staat of verkoopprijs, als je maar begrijpt wat ze bedoelen". Dit is een van de meest opmerkelijke uitspraken geweest die ik opving tijdens het afnemen van hardop-denk-protocollen tijdens mijn promotie-onderzoek.
Kennelijk gaat het voor deze leerling niet om de naam van de grootheid, maar om iets wat achter de naam schuil gaat. Iets wat mede afhankelijk is van de context. Iets wat begrip van de situatie vereist om tot de juiste interpretatie van een term te komen. Kennelijk gaat het om een economische notie. Het denken vanuit deze invalshoek leidde mij ertoe mijn inzichten over begrippen te herzien.
Nog een keer over begrippen, afspraken en boekhouden
Frank Hordijk
(2014). Factor D. Tweeëndertigste jaargang, nummer 1.
Dit is de reactie van Frank op het artikel over Begrippen: per stuk of in paren en daarmee de inleiding tot het stuk over Economische noties.
- Begrippen: per stuk of in paren?
(2013). Factor D. Eenëndertigste jaargang, nummer 2.
"Het examenprogramma voor M&O is terzake duidelijk genoeg, maar brengt tegelijk een bijna bizarre begripsverwarring tot stand". Zo schreef Frank Hordijk in zijn voortreffelijke artikel 'Boekhouden - als basis voor een betere toepassing van begrippen'. En hij gaat daarna in op citaten als: "inkomsten en uitgaven herleiden tot een staat van baten en lasten" en "uitgaven en ontvangsten herleiden tot kosten en opbrengsten ...." Echter, zoals uit de tekst al blijkt, gaat het niet om losse begrippen, maar om begrippenparen. Het is aardig om te kijken hoe dit perspectief nader is uit te werken.
Voor de handelsondernemingen was het volgende stelsel van basisbegrippen afgesproken:
- uitgaven en ontvangsten;
- betalingen en inkomsten;
- kosten en opbrengsten in ongedateerde perioden (dus als rekengrootheden);
- kosten en opbrengsten in gedateerde perioden (dus gekoppeld aan een kalenderjaar).
Nu is het vreemde dat iedereen van een auteur verwacht dat hij zijn begrippen eenduidig definieert en vervolgens zo gebruikt. Maar het aandragen van eenduidige definities in een leerplan leidt tot fel verzet. Desalniettemin wil ik toch een poging wagen om aan te geven waarom deze indeling nuttig is.
|
|
|
Goed lezen als vaardigheid |
- Een percentage is geen honderste deel van iets
(2011). Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs, nr 5.
In een artikel over percentages en indexcijfers in het oktobernummer TEO van 2011 probeert collega Han van Spanje de stof op een vereenvoudigde wijze uiteen te zetten. De vraag is echter of de toegepaste vereenvoudiging tot meer inzicht leidt of dat die aanpak contraproductief is en leidt tot een blokkade in het latere leerproces.
Het lijkt handig om een percentage te definiëren als het honderdste deel van iets, maar hoe kan het dan dat de verkoopprijs bijvoorbeeld 120% van de inkoopprijs is?
- Onwrikbare fenomenen
(2011). Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs, nr 6.
Onderwijs bestaat uit meer dan het overdragen van logische kennis. Onderwijs bestaat ook uit het reproduceren van eeuwenoude onlogische gedachtengangen. Die komen niet voort uit wetenschappelijke overwegingen, maar uit didactische: het is niet logisch, maar wel praktisch. In een vorige bijdrage is het onwrikbare fenomeen besproken dat een percentage een 'deel van het geheel' zou zijn. In dit artikel staan nog enkele andere voorbeelden.
De enige manier om goed om te gaan met dit soort onwrikbare fenomenen is 'goed lezen'. Goed lezen bestaat uit drie onderdelen: waarnemen wat op papier staat, aanvullen met informatie die er niet staat en vervolgens interpreteren wat de spreker of schrijver bedoelt met de gegeven tekst in de gegeven situatie.
- Zelfstandig leren lezen
(2012). Factor D. Dertigste jaargang, nummer 2.
Vraagstukken zijn allemaal gebaseerd op een begrippennetwerk. Er is een reeks data die samengevoegd moet worden tot de waarde van de gevraagde grootheid. Soms zijn tussenstappen nodig, soms zijn de netwerken onderdeel van grotere netwerken en soms zijn de relaties vastgelegd in formules, zodat tussenstappen verdwijnen. Dat vereist een actieve vorm van goed lezen.
Eerst moet voor de leerlingen duidelijk zijn om welke begrippen het gaat: wat zijn de data en welke grootheid moet berekend worden (waarnemen). Als er tussenstappen nodig zijn, moeten zij de namen van die tussenstappen toevoegen (aanvullen), Ook de relaties tussen de grootheden moeten zij vaststellen (aanvullen). Tot slot moeten de leerlingen een inschatting maken van de situatie (interpreteren) en de betekenis vaststellen van de begrippen in de gegeven situatie (interpreteren). Daarna kunnen zij aan de oplossing van het vraagstuk beginnen.
- Workshop Zelfstandig leren lezen
Workshop op de studiedag voor economie en M&O op 16 november 2012.
De presentatie is ook beschikaar als PowerPoint-2007-presentatie.
Goed lezen bestaat eruit dat leerlingen (1) moeten waarnemen welke data beschikbaar zijn en wat de gevraagde grootheid is. Vervolgens moeten zij (2) deze termen aanvullen met de namen van de tussenresultaten en daarvoor is nodig dat zij (3) de situatie zo interpreteren dat zij samenhang ontdekken tussen alle grootheden. Daarna kunnen zij het juiste model formuleren voor de berekening van de uitkomst.
Via aanschouwelijk onderwijs laat de workshop ervaren wat het is om een vraagstuk op te lossen als je nog niet weet hoe je het moet uitwerken en als je geen docentenhandleiding bij de hand hebt om de uitwerking op te zoeken. Verschillende typen vraagstukken komen aan de orde, onder andere de eendenhoeder die zijn waggel wil berekenen.
- Homoniemen
(2012). Factor D. Dertigste jaargang, nummer 4.
In nummer 3 van Factor D in 2012 schreef Wim van Kleef een stukje over synoniemen. Terecht merkt hij op dat dit verwarring oproept bij leerlingen. Tegelijk geeft hij aan dat slordig woordgebruik ook problemen geeft, maar dat homoniemen in de vakken economie en M&O nauwelijks voorkomen. Maar management is al een homoniem, want het kan slaan op de directie, maar ook op het leiden van een bedrijf. Ook organisatie is een homoniem, want het kan slaan op een instelling, maar ook op het organiseren van een instelling.
Kijk ook eens naar het woord 'Economie', zoals dat in de krant en op televisie gebruikelijk is. Het schoolvak economie beslaat allemaal onderwerpen die in de economiebijlage van een krant niet voorkomen, terwijl de bijlage Economie van alles bevat dat thuis hoort in het vak management & organisatie. Homoniemen spelen wel degelijk een grote rol, maar het is onze vaardigheid in het interpreteren van woorden in hun context die ervoor zorgt dat we niet in de gaten hebben dat het homoniemen zijn. Die onbewuste kennis veroorzaakt verwarring bij de leerlingen.
|
|
|
|
| |
|
|
Informatie over Fons Vernooij
|
Ik ben in 1975 begonnen als docent economie aan het Zaanlands Lyceum in Zaandam en later het Rijnlands Lyceum in Sassenheim. In 1980 maakte ik de overstap naar de Haagse Hogeschool en in 1987 naar Courseware Midden Nederland een experimenteel bedrijf dat Computer Ondersteund Onderwijs voor het hoger onderwijs ging maken. Daar leerde ik dat de didactiek afhankelijk is van het medium.
Vanaf 1988 was ik als vakdidacticus voor Bedrijfseconomie verbonden aan het Instituut voor de Lerarenopleiding van de UvA. Vanaf 2000 was ik voor een deel van mijn tijd als onderwijskundige verbonden aan de innovatieve HEAO van de Hogeschool van Amsterdam, waarvan de Johan Cruijff Academy een onderdeel is.
Vanaf maart 2002 tot november 2010 ben ik als universitair hoofddocent werkzaam geweest bij de Vrije Universiteit. Daar besteedde ik de helft van mijn tijd aan projecten bij de Digitale Universiteit. Nu ben ik met pensioen en kan ik terugkijken op een boeiende reeks van activiteiten in het onderwijs. Steeds heb ik gewerkt op het raakvlak van (bedrijfs)economie, onderwijskunde en inzet van computers in het onderwijs.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
